Xocalı qətliamı - soyqırım və insanlığa qarşı cinayətdir
Mövsümova Lalə
İnsanlar - müxtəlif millətlərin, dinlərin və əhali təbəqələrinin nümayəndələri Xocalı soyqırımı haqqında yazır, bu istiqamətdə öz iç fikir və təcrübələrini bölüşürlər. Demək olar ki, hamının, bəşəriyyətə qarşı törədilmiş ən ağır cinayətlərdən kənarda qala bilməyənlər insanların Xocalı faciəsi ilə bağlı bir çox araşdırmaları əsasən faciəli hadisələrin xronoloji əksini təşkil edir. Çünki və təəssüf ki, bu dəhşətli olaylar xatırlanmadan bunları etmək mümkün deyil. Üstəlik, nə qədər kədərli olsa da, qeyd etməliyik ki, tariximizin bu faciəli səhifələrini unutmaq olmaz. Onları xatırlamaq, öyrənmək, danışmaq, yazmaq və bu istiqamətdə araşdırma aparmaq tədqiqatçılar qarşısında zəruri məsələ olaraq daim öz aktuallığını saxlayır.
Məhz bu məqalənin məqsədi də bir xatırlatma və araşdırma xarakteri daşıyır. Belə ki, biz tarixi ədalətin bərpasına öz töhfəmizi vermək, dünya məhkəmə sisteminin bəşəriyyətə qarşı soyqırımı törətmiş və bu günə qədər də törətməkdə davam edən cinayətkarlar üzərində qələbəsinin şahidi olmaq istəyirik. Əks təqdirdə, törətdikləri cinayətlərə görə layiqli cəzalarını almayaraq, digər xalqlara qarşı nifrət və terror ideologiyasını davam etdirirlər ki, bu da ərazi iddialarında, özgə torpaqların zəbt edilməsində, soyqırım və deportasiya yolu ilə həyata keçirilir.
Məhz bu baxımdan, Xocalıdakı soyqırımı bizi tarixi keçmişimizə üz tutmağa məcbur edir. Bu dəhşətli faciənin kökləri baş verdiyi zamandan çox-çox uzaqlara gedib çıxır. XlX əsrdən başlayaraq erməni şovinist millətçiləri vaxtaşırı Azərbaycan xalqına qarşı etnik təmizləmə və soyqırımı siyasəti həyata keçirirdilər. Çoxsaylı tarixi sənədlərin sübut etdiyi kimi, 1905-1907, 1918-1920, 1948-1953-cü illərdə. və bu gün yüz minlərlə azərbaycanlı etnik təmizləməyə, kütləvi qırğına, soyqırıma məruz qalıb.
Ermənistanın 1988-ci ildə əzəli Azərbaycan torpaqlarına (Kərkicahan, Meşəli, Quşçular, Qaradağlı, Ağdaban və s. kəndlərində) başlayan ərazi təcavüzü erməni separatçılarının Azərbaycan torpaqlarına dördüncü təcavüzüdür. Onların qonşu torpaqlara əsassız ərazi iddiaları, keçmiş SSRİ rəhbərliyinin müəmmalı susqunluğu, hətta laqeydliyi və sivil dünyanın qalan hissəsi adlandırılan başqa bir dövlətin işlərinə qarışmaq istəməməsi son nəticədə ən böyük faciəyə gətirib çıxardı. Qonşu torpaqlara əsassız ərazi iddiaları, keçmiş SSRİ rəhbərliyinin laqeyd susqunluğu və hətta razılığı və başqa bir dövlətin sivil adlandırılan dünyanın qalan hissəsinin işlərinə qarışmaq istəməməsi son nəticədə ona qarşı törədilmiş ən dəhşətli faciəyə səbəb oldu. XX əsrdə bəşəriyyət müasir dünya tarixinə erməni soyqırımı kimi daxil olan Xocalı soyqırımının şahidi oldu. Bu faciə separatizmin bəşəriyyətə qarşı törətdiyi dəhşətli cinayətlərdən biri kimi göründü və bütün dünyada geniş lobbiçilik fəaliyyətləri şəbəkəsi ilə gücləndirildi. Xocalı faciəsinə səbəb olan əsas səbəblər bunlardır.
Bu, aşağıdakı sualların yaranmasına səbəb olur: Niyə Xocalı? - O, strateji əhəmiyyətli coğrafi mövqedə yerləşirdi: müasir hava limanına malik idi və erməni separatçıları üçün o vaxtkı “Dağlıq Qarabağ”ın Ermənistana birləşdirilməsi və onların illüziyalı son məqsədinin həyata keçirilməsi üçün giriş qapısı kimi son dərəcə zəruri idi - Aeroportun yaradılması, “Böyük Ermənistan” və s.və i.. İkinci bir sual: niyə belə aqressiya, niyə belə vəhşilik? – Bu, Azərbaycanı və onun vətəndaşlarını çəkindirmək və xəbərdarlıq etmək məqsədi ilə edilib ki, heç bir şey onların (hətta qadınların, uşaqların və qocaların) qonşu torpaqlara ərazi iddialarına nail olmaq üçün maneə ola bilməsin...
Fevralın 26-na keçən gecə erməni silahlı, quldur birləşmələri tərəfindən 336-cı motoatıcı alayın (kontingentinin əhəmiyyətli hissəsi etnik ermənilərdən ibarət olan) böyük köməyi ilə Xocalı şəhərində həyata keçirilən qanlı qırğının dəhşətli nəticələri oldu. 1992-ci ildə 7 min əhalisi olan qədim Xocalı şəhərini yerlə-yeksan etdi. İnsan. Rəsmi məlumatlara görə, 1275 nəfər hərbi-siyasi cinayətin qurbanı olmuş, itkin düşmüş və ya əsir düşmüş, 150 Xocalı sakininin, o cümlədən 68 qadın və 26 uşağın taleyi bu günə qədər naməlum olaraq qalır. Faciə nəticəsində mindən çox dinc sakin əlil olub. Öldürülənlərin 106-sı qadın, 63-ü azyaşlı uşaq, 70-i qoca, 487-si şikəst olub, onlardan 76-sı yeniyetmə, 8-i ailə tamamilə məhv edilib, 25-i hər iki valideynini, 130-u valideynini itirib, 56-sı diri-diri yandırılıb. 613 nəfər işgəncə ilə öldürülüb, 421 nəfər ağır yaralanıb. Bu acınacaqlı rəsmi statistikadır, bunun arxasında bütün xalqın faciəsi dayanır.
Hərbi texnikanın intensiv atəşə tutması nəticəsində şəhərin özü yerlə-yeksan edilib. Yüzlərlə ev, təhsil və səhiyyə müəssisələri, mədəniyyət və tarixi abidələr, məscidlər və ibadət yerləri, qəbiristanlıqlar erməni vandalizminə məruz qalmışdır. Dinc əhali xüsusi qəddarlıqla qətlə yetirilib, şəhər əhalisinin lazımi müqavimətini görməyən vəhşi erməni cəlladları tərəfindən müxtəlif növ mürəkkəb işgəncələrə və zorakılığa məruz qalıb.
Xocalı şəhərində hərbi-siyasi təmizləmə zamanı dinc əhaliyə qarşı kütləvi zorakılıqlar baş verdi: azad dəhliz zonasında və ona bitişik ərazidə olan vətəndaşlar qətlə yetirildi. Hücum zamanı quldurlar qadağan olunmuş 5,45 kalibrli güllələrdən və kimyəvi silahlardan istifadə ediblər. Bütün bu vəhşiliklərə heç bir situasiya ilə haqq qazandırmaq olmaz.
Bütün bu qeyri-insani hərəkətlər və barbarlıqlar XX əsrin sonlarında insanlığa layiq olmayanlar tərəfindən və çox təəssüf ki, bütün dünyanın gözü qarşısında törədilib. Bu gün 32 ildən sonra bir çox sivil, demokratik, azadlıqsevər ölkələr Xocalıda törədilən soyqırımı tanıyıb. Təəssüflər olsun ki, Ermənistanın Azərbaycana qarşı işğalçılıq, təcavüzkar siyasəti İrəvanın dövlət siyasətinə çevrilib. Günahsız qurbanların - qadınların, uşaqların, qocaların qanına dirsəklərinə qədər ləkələnmiş Ermənistan Respublikasının rəhbərliyinin özü azərbaycanlılara, onların dədə-baba torpaqlarına qarşı cinayətkar siyasətini davam etdirir. “Dənizdən-dənizə” uzanan monoetnik “Böyük Ermənistan” dövləti yaratmağa çalışan, xəstə təxəyyülü olan erməni separatçılarının Azərbaycan xalqına qarşı törətdikləri bu dəhşətli cinayət minlərlə günahsız insanın ölümü ilə nəticələndi. Ermənistanın Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə yönəlmiş terror siyasəti qonşu ölkədə prioritetdir.
Quba Soyqırımı Memorial Kompleksinin açılışında Prezident İlham Əliyev qeyd etdi: “Xocalı soyqırımını törədənlər bu gün Ermənistan rəhbərliyində təmsil olunurlar. Bu faciə bütün dünyanın gözü qarşısında baş verdi. Biz bunu “erməni soyqırımı” mifi kimi heç bir əsası olmayan mifologiya timsalında deyil, real faktlar əsasında görürük. Videomateriallar, fotoşəkillər, canlı şahidlərin ifadələri - bunların hamısı həqiqətdir, reallıqdır... Bu, görünməmiş vəhşilikdir”. Daha sonra: “Xocalı faciəsi iyirminci əsrin ən böyük bəşəri faciələrindən biridir. Xocalı soyqırımı ilə bağlı həqiqətlər tam şəkildə dünya ictimaiyyətinin diqqətinə çatdırılmalıdır ki, Xocalı kimi qəddarlıqda analoqu olmayan faciə dünyanın heç bir guşəsində bir daha təkrarlanmasın. Ciddi və məqsədyönlü iş aparılmalıdır ki, humanizm ideallarına sadiq olan bütün insanlar bu faciə ilə bağlı öz qəti, birmənalı mövqeyini ifadə edə bilsinlər”. Ümummilli Lider Heydər Əliyev çıxışlarında Azərbaycan xalqının erməni separatçıları tərəfindən soyqırıma məruz qaldığını, Xocalı soyqırımının insanlığa qarşı cinayət olduğunu əsaslandırırdı. O, yüksək səslə qeyd etdi: “Təsəvvür edilməz qəddarlığı və amansız edam üsulları ilə bütövlükdə Azərbaycan xalqına qarşı yönəlmiş Xocalı soyqırımı bəşər tarixində vəhşilik aktıdır.
BMT Baş Assambleyasının 1946-cı ildə qəbul olunmuş11 dekabr tarixli 96 saylı qətnaməsində qeyd olunur ki, soyqırım insan qruplarının yaşamaq hüququnu tanınmamaqla insan ləyaqətini təhqir edir və insanlığı insanların yaratdığı maddi və mənəvi dəyərlərdən məhrum edir. BMT Baş Assambleyasının 1948-ci ildə dekabrın 9-da 260 saylı qətnaməsi ilə qəbul edilmiş və 1961-ci ildə qüvvəyə minən “Soyqırımı cinayətinin qarşısının alınması və cəzalandırılması haqqında” Konvensiyada soyqırımı cinayətinin hüquqi əsasını yaratdı. Xocalıda törədilən dəhşətli cinayətin xarakteri və miqyası sübut edir ki, onun törədilməsi zamanı bu Konvensiyada öz yerini tutan soyqırımı cinayətinin bütün tərkib hissələri baş verib.
“Müharibə dövründə mülki şəxslərin müdafiəsi haqqında” Cenevrə Konvensiyasının 3 IY maddəsinə, o cümlədən Konvensiyanın 33 və 34-cü maddələrinə məhəl qoyulmamış və Xocalıda pozulmuşdur. Separatçıların həyata keçirdikləri bütün qanunsuz hərəkətlər 1948-ci il 9 dekabr tarixli “Soyqırımı cinayətinin qarşısının alınması və cəzalandırılması haqqında” Konvensiyada nəzərdə tutulmuş soyqırımı cinayətinin törədilməsi şərtlərinə aiddir. Təəssüflər olsun ki, bu gün Ermənistanda hakimiyyətdə Xocalı şəhərində dinc əhaliyə qarşı törədilmiş ağlasığmaz cinayətlərin birbaşa iştirakçıları olan vəhşilər var. “Ümumdünya İnsan Hüquqları Bəyannaməsi” Cenevrə Konvensiyasının 2, 3, 5, 9 və 17-ci maddələrinin tələblərini pozaraq, “Fövqəladə hallarda və hərbi münaqişələr zamanı uşaqların və qadınların müdafiəsi haqqında”, “Qadınların qarşısının alınması və “soyqırımı cinayətinin cəzası” kimi ifadələr işlətməklə yanaşı, onsuz da dövlət siyasəti səviyyəsində özlərini “milli qəhrəman” kimi təqdim etməklə utanmadan azərbaycanlılara qarşı törədilmiş soyqırıma haqq qazandırmağa çalışırlar.
Bu faciə ilə bağlı müstəqil araşdırma aparan “Memorial” İnsan Hüquqları Mərkəzi onu da bəyan edib ki, Ermənistan silahlı qüvvələri Xocalı şəhərinə basqın zamanı Ermənistan silahlı qüvvələrinin BMT Baş Assambleyası 10 dekabr 1948-ci il 217 A(III) saylı qətnaməsi ilə qəbul edilmiş Ümumdünya İnsan Hüquqları Bəyannaməsinin maddələrini pozub.
Beləliklə, ermənilərin və onların əlaltılarının Xocalı şəhərində törətdikləri əməllər insan hüquqlarının kobud şəkildə pozulması, beynəlxalq hüquqi aktlara kin-küdurətlə etinasızlıqdır.
Separatçıların cinayət əməllərinə dövlət səviyyəsində siyasi qiymət ilk dəfə Azərbaycanın Ümummilli Lideri Heydər Əliyev tərəfindən verilmişdir. Yalnız 1994-cü ilin fevralında siyasi hakimiyyətə qayıtdıqdan sonra Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi Xocalı soyqırımına siyasi-hüquqi qiymət verdi. Ümummilli lider Heydər Əliyev 2002-ci il fevralın 25-də Xocalı soyqırımının 10-cu ildönümü ilə əlaqədar xalqa müraciətində qeyd etdi: “Xocalı faciəsi Azərbaycan xalqı tərəfindən mütəmadi olaraq həyata keçirilən etnik təmizləmə və soyqırımı siyasətinin davamı və ən qanlı səhifəsidir. Erməni milli şovinistləri 200 ilə yaxın azərbaycanlılara qarşı”. Ümummilli Lider Heydər Əliyev çıxışlarında Azərbaycan xalqının erməni separatçıları tərəfindən soyqırıma məruz qaldığını, Xocalı soyqırımının insanlığa qarşı cinayət olduğunu əsaslandırırdı. O, yüksək səslə qeyd etdi: “Təsəvvür edilməz qəddarlığı və amansız edam üsulları ilə bütövlükdə Azərbaycan xalqına qarşı yönəlmiş Xocalı soyqırımı bəşər tarixində vəhşilik aktıdır. Xocalı soyqırımı eyni zamanda bütün bəşəriyyətə qarşı cinayətdir”. Heydər Əliyevin 1998-ci ildə imzaladığı “Azərbaycanlıların soyqırımı haqqında” Fərmanında açıq şəkildə göstərilir ki, vətəndaşlarımızın kütləvi şəkildə qətlə yetirilməsi soyqırımı xarakteri daşıyır və azərbaycanlılara qarşı etnik təmizləmə siyasətidir. Və nəticədə aşağıdakı Fərman soyqırımı qurbanlarının xatirəsinin əbədiləşdirilməsinə yönəlib. Martın 31-i “Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü” elan edilib.
Onun təşəbbüsü ilə 1994-cü il fevralın 24-də ölkənin Milli Məclisi tərəfindən qərar qəbul edilib. Belə ki, “Xocalı Soyqırımı Günü haqqında” Qərar qəbul edib, burada faciənin səbəblərini ətraflı təhlil edib, faciənin əsl günahkarlarının adını çəkib və 1994-cü il martın 1-də 26 fevral tarixinin “Xocalı soyqırımı və ümumxalq hüzn günü” elan edilməsi haqqında xüsusi Fərman verildi və bu barədə dərhal bütün beynəlxalq təşkilatlara məlumat verildi. 1997-ci il fevralın 25-də Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyev “Xocalı soyqırımı qurbanlarının xatirəsinin bir dəqiqəlik sükutla yad edilməsi haqqında” Sərəncam verdi. Dövlət başçısı hər il fevralın 26-da “Xocalı soyqırımı” ilə bağlı xalqa müraciət edir.
Bütün bu hadisələr intensiv elmi araşdırmaların başlanmasına, Azərbaycan tarixinin qanlı səhifələrinin daha dərindən öyrənilməsinə, ermənilərin azərbaycanlılara qarşı apardığı etnik təmizləmə siyasətinin əsl mənşəyinin üzə çıxarılmasına şərait yaratdı.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin “Xocalı soyqırımının 20-ci ildönümü haqqında” Sərəncamında deyilir: “Erməni şovinistləri tərəfindən mərhələli şəkildə həyata keçirilən etnik təmizləmə siyasətinin tərkib hissəsi olan Xocalı soyqırımı haqqında həqiqətlər XlX-XX əsrlərdə azərbaycanlılara qarşı yönəlmiş dairələr dünya ictimaiyyətinə, xarici dövlətlərin parlamentlərinə çatdırılmalı, Azərbaycan xalqına və bütövlükdə bəşəriyyətə qarşı yönəlmiş bu son dərəcə ağır hərbi cinayətə beynəlxalq miqyasda öz siyasi-hüquqi qiymətini verməlidir...”
Soydaşlarımıza qarşı soyqırımı aktının dünya xalqlarına çatdırılması məqsədilə Xocalı şəhidlərinin xatirəsinin əbədiləşdirilməsi məqsədilə abidələr ucaldılır. Şübhəsiz ki, Heydər Əliyev Fondu bütün bu müddət ərzində bu istiqamətdə mühüm və zəruri işlər görür. Azərbaycan Respublikasının vitse-prezidenti, YUNESKO-nun və İSESKO-nun xoşməramlı səfiri Mehriban xanım Əliyevanın rəhbərlik etdiyi Fond Xocalı soyqırımı ilə bağlı həqiqətlərin dünyaya çatdırılması istiqamətində ardıcıl fəaliyyət göstərir. Artıq bir neçə ildir ki, dünyanın 70 ölkəsində bu qanlı tarix ərəfəsində Xocalı faciəsinə həsr olunmuş tədbirlər keçirilir. Bu tədbirlər tematik elmi konfransların, xatirə gecələrinin keçirilməsi, kitabların, bukletlərin nəşri, “Təcavüz qurbanları”, “Xocalı uşaqların gözü ilə”, “Xocalı həftəsi” və s. adlı rəsm, fotoşəkil, uşaq rəsmləri sərgilərinin təşkili və keçirilməsindən ibarətdir. ., DVD çıxararaq - disklər, bədii və sənədli filmlər istehsal olunur.
Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi ilə həqiqətlərin yayılmasına yönəlmiş “Xocalıya ədalət” kampaniyası uğurla həyata keçirilir. “Xocalıya ədalət” kampaniyasının təşəbbüskarı Heydər Əliyev Fondunun vitse-prezidenti, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı Gənclər Forumunun Mədəniyyətlərarası Dialoq üzrə baş əlaqələndiricisi, Rusiya Azərbaycanlı Gənclər Təşkilatının sədri Leyla xanım Əliyevadır. O, 2008-ci il mayın 8-dən (Şuşa şəhərinin işğalının ildönümü) bu yana bütün dünyada yüzlərlə aksiyanın keçirildiyi bu kampaniyaya da rəhbərlik edir. Kampaniyanın müraciətində Xocalı faciəsinin soyqırımı aktı və bəşəriyyətə qarşı cinayət kimi tanınması tələb olunur və artıq bütün dünyada on minlərlə insan tərəfindən imzalanmışdır. Xocalı faciəsi 31 ölkənin parlamenti tərəfindən insanlığa qarşı cinayət kimi tanınıb. Dünyanın 20 ölkəsində aparıcı dünya universitetləri gənclər üçün fləşmoblar keçirir. Bununla yanaşı, bu faciənin soyqırım aktı kimi tanınması ilə bağlı petisiya və müraciətlər də yayılır.
Bu istiqamətdə İslam Əməkdaşlıq Təşkilatına xüsusi rol verilir. Bu təşkilat yekdilliklə Qətnaməni qəbul etdi və bu, beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən Xocalı faciəsini soyqırım kimi tanıyan ilk sənəd oldu. 51 ölkənin qəbul etdiyi qətnamədə Xocalı faciəsi “erməni silahlı qüvvələri tərəfindən dinc əhalinin kütləvi şəkildə qətliam edilməsi” və “insanlığa qarşı cinayət” kimi qiymətləndirilib. Beləliklə, 2010-cu il yanvarın 31-də İƏT-ə üzv dövlətlərin Parlament İttifaqının YI sessiyasında beynəlxalq təşkilatların Xocalı faciəsini “insanlığa qarşı cinayət” kimi tanıdığı ilk sənəd olan yuxarıda qeyd olunan Qətnamə imzalandı. XIII sessiya (19 yanvar 2011-ci il) İƏT Parlament İttifaqı Şurası; İƏT Parlament İttifaqına üzv dövlətlərin YII sessiyası (31 yanvar 2012-ci il); İƏT-in XII Sammiti (6-7 fevral 2013-cü il); İƏT Xarici İşlər Nazirləri Şurasının XXXIX sessiyası (15-17 noyabr 2012-ci il); Xarici İşlər Nazirləri Şurasının XXXX sessiyası (9-11 dekabr 2013-cü il); İKT Üzv Dövlətlərin Parlament İttifaqı Konfransının 1X sessiyası (18-19 fevral 2014-cü il); Dialoq və Əməkdaşlıq üzrə İslam Konfransı Gənclər Forumunun nümayəndə heyəti Şurasının XXXXXII sessiyası (27-28 may 2015-ci il); İƏT-ə üzv ölkələrin Parlamentlər İttifaqının XI Konfransı (25 yanvar 2016-cı il) tarixi Qətnamələr qəbul etdi və bu qətnamələrdə İƏT-ə üzv ölkələrin parlamentlərini Xocalı soyqırımını törədən cinayətkarların cəzalandırılması üçün lazımi addımlar atmağa çağıran müddəa yer aldı.
Hazırda Pakistan, Meksika, Çexiya, Kolumbiya, Bosniya və Herseqovina parlamentləri Xocalı faciəsini soyqırım kimi tanıyıb. ABŞ-ın bir sıra ştatları onlara qoşuldu (bu gün Xocalı soyqırımını tanıyan və pisləyən ABŞ ştatlarının sayı 20-yə çatıb). Xocalı faciəsinin soyqırım kimi tanınması prosesi davam edir.
Biz, humanizm ideallarına sadiq olan Azərbaycan vətəndaşları bu gün möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyevin ətrafında birləşməli və onun bu istiqamətdə - tarixi ədalətə nail olmaq, Xocalının dinc əhalisinin yaşadığı dəhşətləri dünyaya çatdırmaq üçün onun kursunu dəstəkləməliyik. uzun müddət əvvəl Xatın, Song My, Ruanda və Srebrenitsada törədilmiş və artıq bütün dünyada soyqırım kimi tanınan dəhşətli cinayətləri təkzibolunmaz faktlara əsaslanaraq oxşarlıqları sübut etmək. Möcüzəvi şəkildə sağ qalmış Xocalı qaçqınlarının BMT, Avropa Şurası və ATƏT-ə dəfələrlə müraciətlərinə müraciət edərək, o cümlədən “Soyqırımı cinayətinin qarşısının alınması və cəzalandırılması” adlı 1948-ci il 9 dekabr tarixli Konvensiyanı rəhbər tutaraq, Azərbaycan Respublikası Ermənistan Respublikasına qarşı Beynəlxalq BMT məhkəməsində iddia qaldırmaq üçün bütün qanuni əsaslara və hüquqlara malikdir. Ermənistanın vəhşi, qeyri-insani, təcavüzkar siyasətini sübut edən çoxlu sübutlar var.
Ermənistanın qəddar, qeyri-insani və təcavüzkar siyasətini sübut edən kifayət qədər sübutlar var. 2020-ci il sentyabrın 27-də başlanan Qarabağ müharibəsi zamanı ölkəmizin 30 illik işğaldan azad edilməsi istiqamətində Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin Ali Baş Komandanı, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə ordumuz Azərbaycan döyüşçüsünün qəhrəmanlığı və qətiyyəti sayəsində ölkənin ərazi bütövlüyünü bərpa edib. Azərbaycan silahlı qüvvələri cəmi 44 gün ərzində demək olar ki, bütün Ermənistan ordusunu və separatçı quldur dəstələrini məhv edib. Bununla da BMT-nin 1993-cü ildə qəbul etdiyi dörd qətnamənin icrası təmin edilib. Azərbaycan öz tarixində yeni səhifə açaraq azad edilmiş torpaqlarını bərpa etməyə başladı.
Azərbaycan öz ərazi bütövlüyünü bərpa edib və Ermənistanın işğalçı qüvvələrinin suveren Azərbaycan ərazisindən dərhal, qeyd-şərtsiz və tam çıxarılmasını tələb edən BMT Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələrini yerinə yetirib. Azərbaycan Ermənistanla münaqişəni hərbi-siyasi yolla zəfərlə həll etdi.
2020-ci il noyabrın 9-dan 10-na keçən gecə Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinə son qoyan tarixi üçtərəfli Bəyannamə imzalanıb. Üçtərəfli Bəyannaməyə uyğun olaraq, Ermənistan işğalçı qüvvələrini Azərbaycanın Ağdam, Laçın və Kəlbəcər rayonlarından çıxarıb. Bundan əvvəl Azərbaycan silahlı qüvvələri tarixi ədaləti bərpa etmək üçün “dəmir yumruq”dan istifadə edərək döyüş meydanında 300-dən çox şəhər və kəndi azad edib. Lakin yalnız 2023-cü il sentyabrın 24-də 30 illik işğala tamamilə son qoyuldu və ərazi bütövlüyümüz tam bərpa olundu. Və 2023-cü il oktyabrın 15-də Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev Azərbaycanın dövlət bayrağını Xocalı şəhərində qaldırdı. Beləliklə, Azərbaycan postsovet məkanında separatizmə son qoyan ilk ölkə kimi tarixə düşdü.
Lakin Qarabağın azad edilməsi heç də o demək deyil ki, Ermənistan qeyri-insani və hər bir azərbaycanlıya nifrət bəsləyən və Levon Ter-Petrosyanın, Robert Köçəryanın, Serj Sarkisyanın timsalında hələ də öz əməllərinə görə cəzalandırılmamış cinayətkarlarla doludur. və 30 il torpaqlarımızı işğal edən, soydaşlarımızın həyatını və hüquqlarını əlindən alan digərləri məsuliyyətdən və məhkəmədən yayına bilərlər. Gec-tez hər bir qatil və cinayətkar Azərbaycan xalqına qarşı törətdiyi cinayətlərə, o cümlədən Xocalı soyqırımına görə layiqli cəzasını alacaqdır.
Bu cür faciələrin öz tarixi qiymətini alması üçün heç bir məhdudiyyət müddəti yoxdur. Və bu gün, 33 il keçsə də, biz haqlı olaraq Xocalı faciəsinin insanlığa qarşı soyqırımı kimi tanınmasını tələb etməyə davam edirik.